Sóng thần là gì? Các cơn sóng thần lớn nhất Thế Giới

Sóng thần là một trong những hiện tượng tự nhiên có sức tàn phá lớn mà con người chúng ta từng biết. Vậy sóng thần là gì, chúng được hình thành như thế nào? Tất cả sẽ được cập nhật trong bài viết dưới đây.

Sóng thần là gì

Sóng thần có sức phá hủy rất ghê gớm

Sóng thần tiếng anh là tsunami, nó được hình thành từ một loạt các đợt sóng tạo nên có kích thước lớn hơn rất nhiều các con sóng bình thường. Cụ thể, khi một thể tích lớn của đại dương bị chuyển dịch chớp nhoáng trên quy mô lớn sẽ tạo ra hiện tượng sóng thần. Một trong những nguyên nhân gây ra sóng thần phải kể đến đó là động đất, núi lửa phun trào, sự dịch chuyển của các lớp địa chất.

Hậu quả của nó có thể ở mức cực lớn, phá tan nhà cửa, cơ sở vật chất, nhấn chìm đất đai chỉ trong vài giờ. Cho tới hiện nay, đây là loại thiên tai chưa có cách nào để dự báo.

Cơn sóng thần sẽ khởi phát từ dưới đáy biển sâu. Khi ở ngoài biển khơi chiều cao của sóng không quá lớn chiều dài của nó có thể lên đến hàng trăm kilômét.

Trước kia các nước phương Tây gọi sóng thần là sóng thuỷ triều - tidal wave vì khi tiến vào bờ, nó tác động như một đợt thuỷ triều mạnh dâng lên. Tuy nhiên, tới nay nó đã được thay đổi tên gọi vì không đúng với nguyên nhân thực tế.

Sóng thần được sinh ra như thế nào

Các trận sóng thần được hình thành khi đáy biển đột nhiên bị biến dạng theo chiều dọc, chiếm chỗ lượng nước nằm trên nó. Hiện tượng này thường xảy ra tại các rìa mảng lục địa. Cuối cùng, áp suất quá lớn tác dụng lên rìa mảng khiến nó giật lùi lại tạo ra các đợt sóng chấn động.

Các nguyên nhân chính gây ra sóng thần

Đặc điểm của sóng thần

Sóng thần có diễn biến rất khác biệt tùy theo môi trường tạo ra nó. Các cơn sóng chứa năng lượng cực lớn, lan truyền với một tốc độ cao và có thể vượt khoảng cách lớn qua đại dương mà chỉ mất ít năng lượng.

Một trận sóng thần có thể gây ra thiệt hại trên bờ biển cách đến hàng nghìn cây số nơi nó phát sinh. Cũng chính vì vậy mà chúng ta có thể chuẩn bị và di tản trước khi chúng ập vào bờ nếu phát hiện nó hình thành.

Ở vùng nước rộng, các cơn sóng thần có chu kỳ rất dài, tức là thời gian để đợt sóng sau tới vị trí điểm nào đó sau đợt sóng trước và chiều dài sóng lên tới hàng trăm kilômét. Trong khi đó các con sóng bình thường chỉ khoảng 10 giây.

Khi ở ngoài khơi, chiều cao thực của một đợt sóng thần thường không tới một mét. Do đó rất khó để phân biệt chúng với các cơn sóng thường. Điều này có thể hiểu được bởi  chiều dài sóng lớn, năng lượng của một cơn sóng thần sẽ điều khiển toàn bộ cột nước, hướng nó xuống phía đáy biển. Các cơn sóng đại dương ở vùng nước sâu thường xuất hiện do chuyển động của nước từ bề mặt đến một độ sâu bằng một nửa chiều dài sóng. Điều này có nghĩa rằng sự di chuyển sóng bề mặt đại dương chỉ đạt độ sâu khoảng 100m hoặc ít hơn. Tuy nhiên, khi đến gần đất liền, đáy biển liền trở nên nông và con sóng không còn di chuyển nhanh được nữa, vì thế phần phía trước con sóng bắt đầu dựng đứng và cao lên, và khoảng cách giữa các đợt sóng cũng ngắn lại.

Các dấu hiệu nhận biết sóng thần

Dấu hiệu để nhận biết có sóng thần

Dựa vào đặc điểm để hình thành sóng thần mà chúng ta có được những dấu hiệu báo trước:

- Động đất khiến nền đất rung lắc mạnh đến mức không còn đứng vững được, thì nhiều khả năng sẽ xảy ra trận sóng thần lớn.

- Trên các mặt nước xuất hiện bong bóng chứa khí gas làm ta có cảm giác như nước đang sôi.

- Nước trong sóng có sức nóng bất thường.

- Nước có mùi trứng thối (do khí Hydro sulfide) hoặc là mùi xăng dầu, làm da bị mẩn ngứa.

- Nghe thấy một tiếng nổ như tiếng máy nổ của máy bay phản lực hay tiếng ồn của cánh quạt máy bay trực thăng hoặc tiếng huýt sáo.

- Vệt sáng đỏ hiện lên ở đường chân trời.

- Khi sóng thần ập vào bờ, sẽ có tiếng gầm rú giống như tàu hỏa đang đến gần.

- Chim hải âu bay ngược biển.

Những trận sóng thần nổi tiếng trong lịch sử

Sóng thần khá thường xảy ra, nhất là tại vùng biển Thái Bình Dương. Những cơn sóng thần nhỏ, không gây ra thiệt hại và không thể nhận biết được nếu không có thiết bị chuyên môn. Tuy nhiên, có những trận sóng thần đã làm thiệt hại rất lớn đến con người và hệ sinh thái. Dưới đây là một vài trận sóng thần như vậy.

1883 - Vụ nổ phun trào núi lửa Krakatoa

Núi lửa Krakatoa hoạt động đã tạo ra cơn địa chấn lịch sử

Hòn đảo núi lửa Krakatoa ở Indonesia đã nổ tung năm 1883. Vụ nổ khiến vùng đất và đáy biển phía dưới chân núi lửa sụp đổ. Một loạt những cơn sóng thần đã hình thành sau vụ sụp đổ này, một số cơn đạt tới độ cao hơn 40 mét so với mực nước biển.

Các cơn sóng thần được quan sát thấy trên khắp Thái Bình Dương, Ấn Độ Dương, bờ biển phía tây nước Mỹ, Nam Mỹ và thậm chí xa hơn tới cả Kênh Anh Quốc. Ở bờ biển phía đối diện tại Java, Sumatra nước lụt tràn sâu nhiều dặm vào bờ gây ra thiệt hại to lớn tới mức một vùng dân cư đã không bao giờ được khôi phục và trở thành rừng rậm. Hiện đây là khu dự trữ sinh quyển Ujung Kulon.

2006 - Trận sóng thần phía nam Đảo Java

Cơn sóng thần được hình thành từ một trận động đất mạnh đến 7.7 độ Richter làm rung chuyển Ấn Độ Dương vào ngày 17 tháng 7 năm 2006. Trận động đất này gây ra một cơn sóng thần với nhiều độ cao khác nhau từ 2 mét tại Cilacap cho tới 6 mét tại bãi biển Cimerak cuốn và san bằng những ngôi nhà ở sâu tới 400 mét bên trong bờ biển. Số lượng nạn nhân được thông báo khoảng 600 người chết và 150 người vẫn đang mất tích.

2011 - Trận sóng thần Nhật Bản ở Sendai

Trận sóng thần ở Nhật Bản năm 2011

Trận động đất cực mạnh 9.0 độ Richter xảy ra ngày 11 tháng 3 năm 2011 gần thành phố Sendai, cách Tokyo 373 km về phía nam đã tạo ra sau đó những trận sóng thần dọc bờ biển Thái Bình Dương Nhật Bản và hơn 20 quốc gia khác tại cả Châu Á, Châu Đại Dương, Bắc Mỹ và Nam Mỹ. Những đợt sóng khủng khiếp tràn qua các bức tường chắn sóng, gây lũ lụt cho các tỉnh Fukushima, Miyako... 

Các thị trấn bị sóng thần ập vào phá hủy nặng nề, hàng trăm ngàn ngôi nhà, bệnh viện, trường học… sụp đổ, tệ hơn, đợt sóng thần này đã gây ra thảm họa hạt nhân nghiêm trọng nhất Nhật Bản, khi chúng tàn phá cả nhà máy điện hạt nhân Fukushima, gây rò rỉ phóng xạ. Sau thảm họa, có khoảng 15.900 người chết, gần 2.300 người mất tích. Thiệt hại vật chất đến 309 tỷ USD.

Vậy là chúng ta đã vừa tìm hiểu sóng thần là gì và cách thức sóng thần được tạo ra như thế nào. Hy vọng các thông tin này đã giải đáp được những thắc mắc trong lòng mọi người. Nếu thấy thông tin thú vị, hãy để lại bình luận phía dưới bài viết và đừng quên theo dõi kênh Kiến Thức Giảng Đường thường xuyên các bạn nhé.